Yaren Yiğit, Elena Sağtürk |
Mutluluk nedir? Hayatta sizi mutlu eden şeyler nedir? Anlık bir iyi hissetme hali mi, yoksa sürece yayılmış bir hoşnutluk durumu mu? Mutluluk, yüzyıllardan beri bütün insanların peşinde koştuğu ve kaynağını araştırdıkları bir duygu. Felsefenin de temel konuları arasında yer alan mutluluk kavramı Sokrates, Aristoteles gibi pek çok filozof tarafından üzerine düşünülmüş bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Fakat kimi insanlar için küçük şeyler mutlu olmaya yeterliyken, kimileri içinse hayallerini ve büyük hedeflerini gerçekleştirmek mutluluk sebebi sayılıyor. Peki sadece bunları elde etmek mutluluk için yeterli midir? Yıllardır hayalini kurduğunuz işe sahip olmak mı sizi mutlu eden şeydir yoksa çevrenizdeki insanların hissettikleri ve düşündükleri bu mutluluğu arttırır mı? İnsanoğlunun yüzyıllardır mutluluk üzerine yaptığı bilimsel çalışmaları inceledik ve paylaşmanın mutluluk üzerindeki etkisini incelemek için bir araştırma yaptık!
Mutluluk ve paylaşmak konusundaki bilimsel literatür incelendiğinde ilgi çekici konular karşımıza çıkıyor. Genel olarak bilim insanları, mutluluğun kaynağının sosyal ilişkiler olduğu konusunda hemfikir (Argyle, 2001; Benin ve Nierstedt, 1985). Örneğin Argyle, yaptığı araştırmanın sonucunda sosyal ilişkilerin özünde paylaşmanın olduğunu ve aslında temel olarak bu paylaşımın mutluluk seviyesini olumlu yönde etkilediğini gördü. Argyle, araştırmasının sonucunda Lyubomirsky’ye (2013) göre mutluluğu arttıran aktivitelerin arasında minnettar olma, iyimser düşünceler sergileme ve topluma yararlı davranışlarda bulunma gibi eğilimler yer alıyor. Paylaşımın, insanoğlunun erdemlerinden biri olan merhamet duygusu yoluyla yapıldığı aşikar. Bununla birlikte Kanov et al. (2004), merhametin mutluluk üzerinde büyük etkisini olduğunu vurguladı ve merhametin üç aşamasından bahsetti: İlk olarak ‘fark etme’ yani ihtiyaç ya da zor durumda olan birini görebilmek, ikincisi ‘hissetme’ yani başkasının bakış açısını anlamak ve duygusal bağ kurmak ve son olarak ‘yanıt verme’ yani başkasının acısını hafifletmek için harekete geçme arzusuna sahip olmak. Başka bir çalışmayı inceleyecek olursak, Pommier (2010), merhamet ve mutluluk arasındaki ilişkiyi “merhamet paradoksu” olarak tanımlar. Ona göre merhamet özünde olumsuz gözüken olayların etkisiyle ortaya çıkar ama aynı zamanda mutluluk kaynağı olan pozitif bir duygudur. Merhamet üzerine evrimsel bir bakış açısının izi de sürülebilir. Darwin (1871), “Sempati kabiliyetleri olan toplum bireylerini en fazla içeren topluluklar en iyi şekilde gelişirler ve yeni nesillerini ona göre yetiştirirler” (s. 130). Günümüzün deneysel olarak çalışan bilim insanları, iyimser eylemlerin mutluluğu büyük oranda etkilendiği konusunda hemfikir (Curry). Amerika’da yapılan bir deney sonucunda insanların kazandıkları ikramiyeleri harcarken, hissedilen en yüksek mutluluk seviyesini paralarını başkaları için harcadıkları zaman yaşadıklarını tespit ettiler ve başkalarına yardım etmenin kendilerine iyilik getirdiğine inandılar. Başka bir çalışma genç insanlar arasındaki yardımlaşmanın mutluluk ve zihinsel sağlığa etkisini araştırdı. Araştırmanın sonucunda yardımlaşma ve fedakarlığın fiziksel ve zihinsel gelişimi, ayrıca mutluluk seviyesini pozitif olarak etkilediğini vurguladılar.
Tüm bu bilgiler ışığında paylaşmanın, yardımlaşmanın ve fedakarlığın insanların mutluluk seviyelerini nasıl etkilediğini merak ettik ve sizler için mini bir araştırma yaptık. Sonuçları paylaşmak için sabırsızlandığımız bu araştırma, hepinizin kalbini ısıtacak ve sosyal bir varlık olmanın ne demek olduğunu herkese tekrar hatırlatacak diye umuyoruz! Farklı sosyal gruplardan ve farklı yaş aralıklarından seçtiğimiz 12 kişiyle yüz yüze yapılan röportajlar neticesinde hem güldük hem eğlendik hem de içimiz sıcacık oldu. 18-65 yaş aralığında 8 erkek, 4 kadın gönüllü ile yaptığımız röportajlarda sonuçlar iç açıcı. Mutluluk kimileri için sağlık ve para, kimileri için anda kalmak, kimileri için ise otlayan koyunlarını izlemek! Fakat ortak bir nokta var ki, o da insanların genel olarak paylaşmaya ve yardımlaşmaya eğilimli olmaları. 12 gönüllü katılımcımıza sorduğumuz sorulardan bazıları şöyleydi: ‘’ Çok istediğin hayal kurduğun iş pozisyonuna kavuştun, bu sevindirici haberi aldıktan sonra ilk yapacağın şey ne olur?’’, ‘’ Yakın zamanda birine yardım etme şansın oldu mu ve bu sana ne hissettirdi?’’, ‘’ İngiliz yazar Charlotte Bronte demiş ki: “Paylaşılmamış bir mutluluğa, mutluluk demek güçtür; hiçbir tadı yoktur bunun.” Bu sözleri nasıl değerlendirirsin?’’. Araştırmamızdan elde ettiğimiz verilere ve bununla birlikte yaptığımız gözlemlere göre, insanları seven ve insanlara güven duymakta problem yaşamayan kişiler daha pozitif ve mutlu bir tavır sergilerken; insanlara karşı güvensiz, sosyal ilişkilerini değil de maddi imkanlarını ön plana koyan kişiler daha mutsuz, depresif ve kaygılı bir tavır sergiliyorlar. ‘’ Yardıma ihtiyacın olursa, arkadaşların ve/veya ailenin seni destekleyeceğine inanıyor musun?’’ sorusundan elde ettiğimiz verilere göre, 12 kişiden 7’si hem ailesinin hem arkadaşlarının yardıma ihtiyacı olması durumunda kendisini destekleyeceklerini düşünürken; 3 kişi ailesinin kendisini destekleyeceğini fakat arkadaşlarının desteklemeyeceğini, 2 kişi ise arkadaşlarının kendisini destekleyeceğini ama ailesinden aynı fedakarlığı göremeyeceğini düşünüyor. Bu çok basit gibi gözüken sorunun ardında aslında insanlara karşı güven duygusunun çeşitli dereceleri ve ‘’seçilemeyen’’ aile ile ‘’kendi seçtiğimiz’’ aile arasındaki dengeleri gözlemleyebiliyoruz. Araştırmamızdan elde ettiğimiz genel verilerin de bu soruya verilen cevaplara yakın olduğunu düşünürsek, belki de yozlaştığını düşündüğümüz sosyal ilişkilerimize ve aile yapılarımıza rağmen hala çoğunluk olarak tabir edebileceğimiz bir kitlenin paylaşmanın mutluluk getirdiğine inandığını görüyoruz. Bu, umut verici. Başta da belirttiğimiz araştırma sonuçlarını göz önüne alarak, sosyal bir varlık olmak sadece bir grup insan olarak bir arada yaşamak değildir. Sosyal olmak; paylaşmak, paylaşmaktan haz almak, karşındakini anlayabilmek, sevinci ve hüznü başkası için de olsa hissedebilmek ve insanlara güvenmektir. Paylaşmak, sadece elindeki somut şeyleri çevredeki insanlarla birlikte kullanmak olmadığı gibi aynı ortamı, aynı duyguları, aynı deneyimleri de paylaşmaktır. Ne mutlu ki, küçük bir çocuğa çikolata ikram etmenin verdiği mutluluğu tatmaktan vazgeçemeyen insanlarız ve komşumuzun derdiyle dertlendiğimiz günleri tamamen hafızalarımızdan silmiş değiliz! Paylaşın. Sevinciniz paylaştıkça çoğalsın, derdiniz paylaştıkça azalsın ve en önemlisi unutmayın ki herkesin durmadan bir şeyleri kovaladığı bu hayat karmaşasında bir insanın yüzündeki gülümsemenin sebebi olmaktan daha pahalı bir deneyim elde edemezsiniz.
Kaynakça
Argyle, M.: (2001), The Psychology of Happiness (Methuen and Co., Ltd, London).
Carolyn Schwartz & Penelope Keyl & John Marcum & Rita Bode, 2009. “Helping Others Shows Differential Benefits on Health and Well-being for Male and Female Teens,” Journal of Happiness Studies, Springer, vol. 10(4), pages 431-448, August.
Curry, O.S., Happy to help? A systematic review and meta-analysis of the effects of performing acts of kindness on the well-being of the actor. Journal of Experimental Social Psychology (2018), https://doi.org/10.1016/j.jesp.2018.02.014
Dunn EW, Aknin LB, Norton MI. Spending money on others promotes happiness. Science. 2008 Mar 21;319(5870):1687-8. doi: 10.1126/science.1150952. Erratum in: Science. 2009 May 29;324(5931):1143. PMID: 18356530.
Gillath, Omri & Atchley, Ruth Ann & Imran, Ali & Haj, Parnia & El-Hodiri, Mohamed. (2020). Attachment and resource sharing. Personal Relationships. 27. 10.1111/pere.12313.
Lu, Caixia & Jiang, Yuan & Zhao, Xiaojun & Fang, Ping. (2020). Will Helping Others Also Benefit You? Chinese Adolescents’ Altruistic Personality Traits and Life Satisfaction. Journal of Happiness Studies. 21. 10.1007/s10902-019-00134-6.
Lyubomirsky, Sonja & Layous, Kristin. (2013). How Do Simple Positive Activities Increase Well-Being?. Current Directions in Psychological Science. 22. 57-62. 10.1177/0963721412469809.
Pommier, E. A. (2010). The compassion scale (Doctoral dissertation). Retrieved from UT Electronic Theses and Dissertations (2213).
Strauss, Clara & Lever Taylor, Billie & Gu, Jenny & Kuyken, Willem & Baer, Ruth & Jones, Fergal & Cavanagh, Kate. (2016). What is Compassion and How Can We Measure it? A Review of Definitions and Measures. Clinical Psychology Review. 47. 10.1016/j.cpr.2016.05.004.